Στόχος του μαθήματος είναι να εξοικειωθούν οι διδασκόμενοι με τη φυσιολογία της αναπνοής, της φώνησης, της αντήχησης και της άρθρωσης όπως και με μεθόδους ανάλυσης της ακοής, της ομιλίας και του λόγου.

ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Με την ολοκλήρωσή του μαθήματος οι φοιτητές αναμένεται να είναι σε θέση:

• Να περιγράφουν τα χαρακτηριστικά του ήχου
• Να γνωρίζουν και να αναλύουν μεθόδους αξιολόγησης της αναπνοής, της φώνησης, της αντήχησης, της άρθρωσης και της ακοής που χρησιμοποιούνται στη λογοθεραπεία
• Να κατανοούν τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων αυτών
• Να περιγράφουν τα χαρακτηριστικά της ομιλίας
• Να αναλύουν και να αξιολογούν την ομιλία διαμέσου της ακουστικής ανάλυσης

ΓΕΝΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ

       Το μάθημα αποσκοπεί στην ανάπτυξη γενικών ικανοτήτων, όπως:

• Εφαρμογή της γνώσης στην πράξη
• Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών, με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών
• Προσαρμογή σε νέες καταστάσεις
• Αυτόνομη εργασία
• Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Σύντομη Περιγραφή Μαθήματος:
Το μάθημα παρέχει θεμελιώδεις γνώσεις για τη φυσιολογία της ανθρώπινης επικοινωνίας. Εξετάζει τη φύση των ηχητικών κυμάτων, τις ιδιότητες του ήχου και τη σχέση του με την ομιλία, ενώ αναλύει τη λειτουργία του αναπνευστικού συστήματος, την παραγωγή φωνής, την αντήχηση και την άρθρωση. Επιπλέον, καλύπτει τη φασματική και ακουστική ανάλυση της ομιλίας, την ψυχοακουστική και τις μεθόδους αξιολόγησης της ακοής και της βαρηκοΐας. Το μάθημα συνδυάζει θεωρητικές γνώσεις με κλινικές εφαρμογές και μεθόδους αξιολόγησης προετοιμάζοντας τους φοιτητές για την κατανόηση και αντιμετώπιση των διαταραχών επικοινωνίας.

Το μάθημα καλύπτει τις παρακάτω θεματικές ενότητες:

1. Εισαγωγή 

Επιστήμες Ακοής, Ομιλίας, Λόγου: τι περιλαμβάνουν

Κλινική χρησιμότητα επιστημών ακοής, ομιλίας και λόγου

2. Ηχητικά κύματα

Βασικές έννοιες: ήχος, δόνηση, πίεση, κύματα

Ιδιότητες των ηχητικών κυμάτων (συχνότητα, ένταση, μήκος κύματος, ταχύτητα)

3. Ήχος και ομιλία

Αντίληψη συχνότητας και έντασης

Κλίμακα ντεσιμπέλ και στάθμες ηχητικής πίεσης

Κυματομορφές της ομιλίας

Ιδιοσυχνότητα, συντονισμός και διαμορφωτές (formants)

4. Αναπνοή

Ανώτερο και κατώτερο αναπνευστικό σύστημα

Φυσιολογία αναπνευστικού συστήματος

Μηχανισμοί αναπνοής και ομιλία

Πνευμονικοί όγκοι και χωρητικότητες

Αξιολόγηση της αναπνευστικής λειτουργίας

5. Φώνηση 

Θεωρίες παραγωγής φωνής

Μέθοδοι αξιολόγησης της φώνησης

Αεροδυναμικές μετρήσεις

Απεικονιστικές μέθοδοι

6. Αντήχηση

Θεωρία πηγής-φίλτρου και κλινικές εφαρμογές

Αξιολόγηση διαταραχών αντήχησης: ρινομετρία, αεροδυναμικές μετρήσεις

Υπερρινικότητα, υπορινικότητα, δυσλειτουργία του υπερωιοφαρυγγικού μηχανισμού

7. Άρθρωση και παραγωγή φωνημάτων

Ο ρόλος των αρθρωτών στη διαμόρφωση των φωνημάτων

Μέθοδοι αξιολόγησης

8. Επεξεργασία σήματος ομιλίας και εργαλεία ανάλυσης Φασματογραφήματα

Λογισμικά εργαλεία για ανάλυση φωνής και ομιλίας (π.χ. Praat, wavesurfer, audacity)

Κλινική πρακτική και έρευνα

9. Ακουστική ανάλυση

Θεμελιώδης συχνότητα (F0)

Διαμορφωτές (formants – F1, F2, F3, κλπ.)

Jitter, shimmer, Harmonics-to-Noise Ration (HNR), κ.α

10. Αντίληψη του ήχου και ψυχοακουστική

Πώς το αυτί επεξεργάζεται τους ήχους της ομιλίας

Αντίληψη συχνότητας, φαινόμενο masking και ομιλία σε θόρυβο

Κατανόηση της ομιλίας και παράγοντες που την επηρεάζουν

11. Αξιολόγηση ακοής και βαρηκοΐα

Μορφές βαρηκοΐας

Επιπτώσεις της βαρηκοΐας στην ομιλία και τη γλωσσική ανάπτυξη

Κλινικές αξιολογήσεις: ακουομετρία καθαρών τόνων, ακουομετρία ομιλίας

Ωτοακουστικές εκπομπές, τυμπανομετρία και ακουστικά προκλητά δυναμικά

12. Μέθοδοι αξιολόγησης και ανάλυση αποτελεσμάτων: πρακτικά παραδείγματα και μελέτες περίπτωσης

13. Ανακεφαλαίωση 

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Δραστηριότητα	Φόρτος Εργασίας Εξαμήνου
Διαλέξεις	39
Αυτοτελής προσωπική μελέτη	50
Προετοιμασία συμμετοχής στις γραπτές εξετάσεις	36
Σύνολο μαθήματος	125 ώρες (5 ΕCTS)

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ

Γραπτή εξέταση στο τέλος του εξαμήνου, η οποία περιλαμβάνει ερωτήσεις ανάπτυξης, σύντομης απάντησης ή/και θέματα κλειστού τύπου (π.χ. πολλαπλής επιλογής).

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Διανεμόμενα συγγράμματα μέσω του συστήματος πολλαπλής βιβλιογραφίας

1. Behrman, A. (2018). Η επιστήμη της ομιλίας και της φωνής. Αθήνα: Κωνσταντάρας.
2. Johnson, E. (2011). Νευροανατομία. Αθήνα: Κωνσταντάρας.
3. Seikel, J. A., Drumright, D. G., & King, D. W. (2019). Ανατομία και φυσιολογία ομιλίας, λόγου και ακοής. Αθήνα: Κωνσταντάρας.

Ενδεικτική βιβλιογραφία περαιτέρω μελέτης

1. Ferrand, C. T. (2019). Speech science: An integrated approach to theory and clinical practice. Boston: PearsonAllyn & Bacon.
2. Kent, R. D., & Read, C. (2002). Acoustic analysis of speech. New York: Delmar.
3. Mullin, W. J., Gerace, W. J., Mestre, J. P., &Velleman, S. L. (2016). Fundamentals of sound with applications to speech and hearing. New York: Pearson Allyn & Bacon.
4. Themistocleous, C. (2017). Modern Greek vowels and the nature of acoustic gradience. Phonetica, 74(3), 157-172.
5. Sfakianaki, A., Nicolaidis, K., & Kafentzis, G. P. (2024). Temporal, spectral and amplitude characteristics of the Greek fricative/s/in hearing-impaired and normal-hearing speech. Clinical Linguistics & Phonetics, 38(8), 720-746.
6. Nirgianaki, E. (2014). Acoustic characteristics of Greek fricatives. The Journal of the Acoustical Society of America, 135(5), 2964-2976.
7. Papakyritsis, I., & Müller, N. (2014). Perceptual and acoustic analysis of lexical stress in Greek speakers with dysarthria. Clinical linguistics & phonetics, 28(7-8), 555-572.

Συναφή επιστημονικά περιοδικά

• Journal of Speech, Language, and Hearing Research: http://pubs.asha.org/journal/jslhr
• Journal of Voice: https://www.sciencedirect.com/journal/journal-of-voice
• Clinical Linguistics and Phonetics: https://www.tandfonline.com/journals/iclp20 

URL ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ECLASS

https://eclass.uop.gr/courses/2072