Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές/ριες θα μπορούν:
 

• Να περιγράφουν τις διάφορες εκφάνσεις της γλώσσας ως ψυχολογικού φαινομένου  
• Να κατανοούν τις μεθόδους έρευνας και τις τεχνικές που χρησιμοποιούν οι ψυχογλωσσολόγοι
• Να εξηγούν τις νοητικές διεργασίες που θεωρείται ότι υποστηρίζουν τις ποικίλες δεξιότητες γλωσσικής επικοινωνίας
• Να συσχετίζουν τα εμπειρικά δεδομένα με τις θεωρίες στον χώρο της ψυχογλωσσολογίας
• Να συζητούν τις επιστημονικές αντιπαραθέσεις αναφορικά με κομβικά ζητήματα που απασχολούν την ψυχογλωσσολογία
• Να χρησιμοποιούν μελλοντικά τις σχετικές γνώσεις ως βάση αναφοράς  για την περιγραφή, διάγνωση και θεραπεία προβλημάτων ομιλίας και λόγου

• Εφαρμογή της γνώσης στην πράξη
• Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών, με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών
• Προσαρμογή σε νέες καταστάσεις
• Λήψη αποφάσεων
• Αυτόνομη εργασία
• Σεβασμός στη διαφορετικότητα και την πολυπολιτισμικότητα
• Επίδειξη κοινωνικής, επαγγελματικής και ηθικής υπευθυνότητας και ευαισθησίας σε θέματα φύλου
• Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής
• Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης

Συνοπτική Περιγραφή Μαθήματος:

Στο μάθημα αυτό παρουσιάζονται θεωρητικά και εμπειρικά δεδομένα για τη γλώσσα ως ψυχολογικό φαινόμενο, τα οποία προέρχονται από διεπιστημονική μελέτη. Προηγείται μια εισαγωγή στην επιστημονική μελέτη της γλώσσας (Ενότητα 1), όπου παρουσιάζονται καταρχάς τα θεμελιώδη κοινά χαρακτηριστικά των γλωσσών, περιλαμβανομένης της γραμματικής δομής. Επίσης, γίνεται αναφορά στη φυλογένεση της γλώσσας και στους τρόπους επικοινωνίας σε μη ανθρώπινα όντα, στη σχέση της γλώσσας με τη νόηση και στον μηχανισμό γλωσσικής επεξεργασίας. Ακολούθως, συζητείται μια σειρά από ερωτήματα αναφορικά με τις νοητικές διεργασίες που υποστηρίζουν τις ικανότητες παραγωγής και κατανόησης λόγου: 

• Πώς παράγουμε λόγο; Δηλ. μέσω ποιας διαδικασίας μετατρέπεται μια σκέψη σε ομιλία; (Ενότητα 2)
• Πώς κατανοούμε λόγο; Δηλ. μέσω ποιας διαδικασίας οδηγούμαστε από τα λόγια του συνομιλητή στο νόημα που θέλει να μεταδώσει; (Ενότητα 3)
• Πώς αναπαρίστανται οι λέξεις στον νου των ομιλητών; Μέσω ποιων διαδικασιών ενεργοποιούμε και χρησιμοποιούμε νοητικά αποθηκευμένες γνώσεις που σχετίζονται με τις λέξεις; (Ενότητα 4)
• Πώς επεξεργαζόμαστε ένα πλήθος πληροφοριών προκειμένου να κατανοήσουμε το νόημα μιας ακολουθίας λέξεων, δηλ. μιας πρότασης; (Ενότητα 5)
• Μέσω ποιας διαδικασίας κατανοούμε συνεχή λόγο όπως ένα αφήγημα; Για παράδειγμα, πώς συνδέουμε όσα λέγονται σε μια ιστορία με τη γενικότερη γνώση του κόσμου που διαθέτουμε; (Ενότητα 6)
• Πώς καταλαβαίνουμε το πού ακριβώς (σε ποιο αντικείμενο αναφοράς) αντιστοιχεί μια αναφορική έκφραση μέσω της οποίας υποδηλώνεται κάτι που έχει προηγηθεί στον συνεχή λόγο; (Ενότητα 7)
• Πώς κατανοούμε τη μη κυριολεκτική χρήση της γλώσσας, π.χ. τις μεταφορικές εκφράσεις; Απορρίπτουμε πρώτα την κυριολεκτική ερμηνεία ή προσπελάζουμε απευθείας το μη κυριολεκτικό νόημα; (Ενότητα 8)
• Ο διάλογος συνίσταται σε επιμέρους μονολόγους που τοποθετούνται ο ένας μετά τον άλλον ή σε κάτι πιο σύνθετο; Ποιες είναι οι βασικές αρχές που τον διέπουν; Πώς εξελίσσεται η αλληλεπίδραση των συμμετεχόντων σε έναν διάλογο, καθώς ο ένας προσπαθεί να κατανοήσει τα λόγια του άλλου ενώ σχεδιάζει τι θα πει στη συνέχεια; (Ενότητα 9)
• Πώς καθίσταται δυνατή η απόκτηση της γλώσσας στα παιδιά; Για παράδειγμα, πώς καταφέρνουν να τεμαχίσουν σε λέξεις την ομιλία που ακούν και πώς κατορθώνουν να μάθουν το ιδιαίτερα πολύπλοκο σύστημα της γλώσσας μέσα από φτωχά ερεθίσματα χωρίς καν διδασκαλία; Η γλωσσική κατάκτηση είναι μια διαδικασία με έμφυτη βάση; (Ενότητα 10)
• Ποιες νοητικές διεργασίες υποστηρίζουν την ικανότητά μας να ελέγχουμε τις οφθαλμικές κινήσεις και να διαβάζουμε γραπτά μηνύματα; Η μάθηση και η νοητική επεξεργασία του γραπτού λόγου διαφέρει ανάλογα με το σύστημα γραφής; Πώς εξηγούνται οι σχετικές διαταραχές, τις οποίες καλύπτει ο όρος δυσλεξία; (Ενότητα 11)
• Σε ό,τι αφορά τα δίγλωσσα άτομα, τα οποία υπερτερούν αριθμητικά έναντι των μονόγλωσσων ανά τον κόσμο, όταν συναντούν λέξεις στη δεύτερη γλώσσα τους (Γ2) προσπελάζουν αναπαραστάσεις των λέξεων στην πρώτη τους γλώσσα (Γ1) όπως και εννοιακές αναπαραστάσεις; Είναι δυνατόν οι συνδέσεις των λέξεων στη Γ1 και στη Γ2 όπως και οι συνδέσεις των λέξεων στη Γ2 με τις έννοιες να ισχυροποιούνται όσο ανεβαίνει το επίπεδο κατάκτησης της Γ2; Οι δίγλωσσοι που γνωρίζουν πολύ καλά και τις δύο γλώσσες μέσα από ποιους μηχανισμούς ελέγχουν τις διεργασίες παραγωγής και κατανόησης λόγου; (Ενότητα 12) 

Στο τελευταίο μάθημα γίνεται ανακεφαλαίωση του περιεχομένου (Ενότητα 13)

Οι επιμέρους ενότητες του μαθήματος έχουν επιγραμματικά ως εξής:

1. Εισαγωγή στην επιστημονική μελέτη της γλώσσας
2. Παραγωγή λόγου
3. Κατανόηση λόγου
4. Επεξεργασία λέξεων
5. Επεξεργασία προτάσεων
6. Επεξεργασία συνεχούς λόγου (discourse)
7. Αναφορά (Reference)
8. Επεξεργασία της ακυριολεξίας
9. Διάλογος
10. Ανάπτυξη του λόγου
11. Ανάγνωση
12. Γλωσσική επεξεργασία σε δίγλωσσα άτομα
13. Ανακεφαλαίωση

Γραπτή εξέταση στο τέλος του εξαμήνου, η οποία περιλαμβάνει ερωτήσεις ανάπτυξης, σύντομης απάντησης ή/και κλειστού τύπου (π.χ. πολλαπλής επιλογής).

Γλώσσα αξιολόγησης: ελληνική

Οι σχετικές πληροφορίες ανακοινώνονται στο e-class του μαθήματος.

Διανεμόμενα συγγράμματα μέσω του συστήματος πολλαπλής βιβλιογραφίας

1. Fromkin, V., Rodman, R., & Hyams, N. (2008). Εισαγωγή στη μελέτη της γλώσσας. Πατάκης.
2. Harley, T. (2009). Η ψυχολογία της γλώσσας: Από την πράξη στη θεωρία. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
3. Λεκάκου, Μ., & Τοπιντζή, Ν. (επιμ.). (2022). Εισαγωγή στη γλωσσολογία: Θεμελιώδεις έννοιες και βασικοί κλάδοι με έμφαση στην ελληνική γλώσσα. Αθήνα: Gutenberg.

Ενδεικτική βιβλιογραφία περαιτέρω μελέτης

1. Ahlsén, E. (2006). Introduction to neurolinguistics. Amsterdam: Benjamins.
2. Aitchison, J. (2008). The articulate mammal: An introduction to psycholinguistics (5th ed.). London: Routledge.
3. Βλάχος, Φ. Μ. (Επιμ.). (2018). Εγκέφαλος, μάθηση και ειδική αγωγή. Αθήνα: Gutengerg.
4. Brown, C. M., & Hagoort, P. (2004). Νευροεπιστήμη της γλώσσας. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
5. Dewi, R. S. (2021). Psycholinguistics. IMSU Press.
6. Fernández, E. M., & Cairns, H. S. (Eds.). (2020). The handbook of psycholinguistics. Wiley-Blackwell.
7. Ingram, J. C. L. (2007). Neurolinguistics: An introduction to spoken language processing and its disorders. Cambridge: Cambridge University Press.
8. Miller, G. (1995). Γλώσσα και ομιλία. Αθήνα: Gutenberg.
9. Pinker, S. (1994). Το γλωσσικό ένστικτο: Πώς ο νους δημιουργεί τη γλώσσα. Αθήνα: Κάτοπτρο.
10. Πήτα, Ρ. (1998). Ψυχολογία της γλώσσας: Μια εισαγωγική προσέγγιση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
11. Sedivy, J. (2018). Language in mind: An introduction in psycholinguistics. Oxford: Oxford University Press.
12. Στασινός, Δ. Π. 2009. Ψυχολογία του λόγου και της γλώσσας: Ανάπτυξη και παθολογία, δυσλεξία και λογοθεραπεία. Αθήνα: Gutenberg.
13. Stavrakaki, S. (2005). Greek neurolinguistics: The state of the art. Journal of Greek Linguistics, 6, 187-234.
14. Stemmer, B., & Whitaker, H. A. (Eds). (2008). Handbook of the neuroscience of language. Amsterdam: Elsevier.
15. Steinberg, D.,&Sciarini, N. V. (2006). An Introduction to psycholinguistics (2nd ed.). Harlow: Pearson Longman.
16. Traxler, M. J. (2012). Introduction to psycholinguistics: Understanding language science. Chichester: Wiley-Blackwell.
17. Τσολάκη, Μ., Κασάπη, Ε., & Κεχαγιά, Ε. (2002). Εισαγωγή στη νευρο-ψυχογλωσσολογία. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.

Συναφή Επιστημονικά Περιοδικά

• Applied Psycholinguistics
• Bilingualism: Language and Cognition
• Brain and Language
• Cognition
• Developmental Science
• First Language
• International Journal of Bilingualism
• International Journal of Language and Communication Disorders
• Journal of Child Language
• Journal of Communication Disorders
• Journal of Memory and Language
• Journal of Neurolinguistics
• Journal of Psycholinguistic Research
• Journal of Speech, Language, and Hearing Research
• Language Acquisition
• Language and Cognition
• Language Learning
• Language Learning and Development
• Language, Cognition and Neuroscience
• Linguistic Approaches to Bilingualism
• Mind and Language
• Reading and Writing: An interdisciplinary journal
• Psychological Science

https://eclass.uop.gr/courses/2016/